Πέρασαν περισσότερα από 40 χρόνια από τότε που δημοσιεύτηκε το βιβλίο του Πίτερ Σίνγκερ (Peter Singer) Η Απελευθέρωση των Ζώων. Το βιβλίο αυτό προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις, θετικές και αρνητικές, αλλά και ένα κίνημα, το κίνημα για την απελευθέρωση των ζώων. Από το 1975 έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι του κινήματος για τα δικαιώματα των ζώων. Εμφανίστηκαν νέες και ριζοσπαστικότερες θεωρίες, όπως η θεωρία για τα δικαιώματα των ζώων του Τομ Ρέιγκαν (Tom Regan), ο καταργητισμός (abolitionism) του Γκάρι Φραντσιόν (Gary Francione), η ολική απελευθέρωση του Στίβεν Μπεστ (Steven Best), και άλλες. Αντίστοιχα το κίνημα της ηθικής χορτοφαγίας ενισχύθηκε όχι μόνο αριθμητικά, αλλά και θεωρητικά, και, από μια άποψη, σκληρύνθηκε, έγινε πιο συνεκτικό και πιο συνειδητοποιημένο. Προτάθηκε η αυστηρή χορτοφαγία ή βιγκανισμός και η σαφής διάκριση από την απλή χορτοφαγία.

Ταυτόχρονα, κάποιοι νεότεροι στοχαστές βρίσκουν πλέον τη θεωρία του Σίνγκερ ασυνεπή και ανεπαρκή, αφού δεν προωθεί τον βιγκανισμό, που μόνο αυτός μπορεί να υπερασπίσει απόλυτα τα δικαιώματα των ζώων. Όσες όμως και αν είναι αυτές οι εξελίξεις, όσο σημαντικές κι αν είναι, και επιπλέον, όσο κι αν ευσταθούν οι όποιες κριτικές, ένα είναι σίγουρο: η συμβολή του Σίνγκερ γι’ αυτό το κίνημα είναι ανεκτίμητη, για τον απλό λόγο ότι αυτός είναι ο πρώτος που άνοιξε το όλο θέμα στον 20ο αιώνα.

Επιπλέον, o Σίνγκερ έκανε κάτι σπουδαίο: έγραψε ένα βιβλίο που δεν απευθυνόταν σε ένα εξειδικευμένο κοινό, αλλά μπορούσε να γίνει κατανοητό και κινητοποιήσει όλους τους πολίτες. Η ανάγνωση της Απελευθέρωσης των Ζώων αποτελεί μια απαραίτητη προϋπόθεση για να καταλάβει κανείς τη βασική προβληματική γύρω από το ζήτημα της ηθικής αντιμετώπισης των ζώων. Αυτός είναι και ο λόγος που με παρακίνησε πριν από μερικά χρόνια να αναζητήσω εκδοτικό οίκο προκειμένου να εκδοθεί η ελληνική μετάφραση του βιβλίου. Μακάρι να ακολουθήσουν κι άλλα βιβλία που θα οπλίσουν με επιχειρήματα το ελληνικό κίνημα για τα δικαιώματα των ζώων το οποίο σιγά-σιγά άρχισε να δημιουργείται.

Λίγα βιογραφικά στοιχεία
Ο Σίνγκερ (το πλήρες όνομά του είναι Peter Albert David Singer) γεννήθηκε στη Μελβούρνη το 1946. Οι Εβραίοι γονείς του, Κόρα και Έρνεστ, είχαν διαφύγει από την Βιέννη το 1938 μετά την πολιτική ένωση της Αυστρίας με τη ναζιστική Γερμανία, ωστόσο, οι δύο παππούδες και η μία γιαγιά του πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο Σίνγκερ σπούδασε νομικά, ιστορία και φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο της Μελβούρνης και μετά πήγε στην Οξφόρδη για μεταπτυχιακές σπουδές. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αγγλία επηρεάστηκε από μια ομάδα Καναδών χορτοφάγων, οι οποίοι εργάζονταν για την έκδοση ενός βιβλίου υπέρ της ηθικής αντιμετώπισης των ζώων και έτσι ο ίδιος έγινε χορτοφάγος.

Η Απελευθέρωση των Ζώων
Το 1975 κυκλοφορεί το βιβλίο του Η Απελευθέρωση των Ζώων (Animal Liberation). Η Απελευθέρωση των Ζώων έγινε μπεστ σέλερ πουλώντας πάνω από μισό εκατομμύριο αντίτυπα, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες (με την ελληνική μετάφραση να αποτελεί την 22η γλώσσα στην οποία μεταφράστηκε) κάνοντας πολλές επανεκδόσεις, και άσκησε τεράστια επιρροή στο κοινό. Μετά την έκδοση του βιβλίου δημιουργείται ένα νέο κίνημα χορτοφάγων, σε διάφορα κράτη αλλάζουν οι νομοθεσίες για τη μεταχείριση των ζώων, συγκροτούνται ειρηνικές οργανώσεις για την ηθική υπεράσπιση των ζώων αλλά και ομάδες που χρησιμοποίησαν βίαια μέσα για την υποστήριξη των θέσεων του Σίνγκερ, τοποθετώντας βόμβες σε εργαστήρια που χρησιμοποιούσαν πειραματόζωα, απελευθερώνοντας ζώα, καθώς και άλλες ηπιότερες ακτιβιστικές ενέργειες, με πιο γνωστή το Μέτωπο για την Απελευθέρωση των Ζώων (Animal Liberation Front). Ο ίδιος ο Σίνγκερ όμως αποκήρυξε τις βίαιες ενέργειες.

Η θεωρία του Σίνγκερ για την Απελευθέρωση των Ζώων
Η βάση πάνω στην οποία στηρίζεται ο Σίνγκερ για να αναπτύξει όλη την επιχειρηματολογία του βιβλίου είναι η αρχή της ισότητας, και ειδικότερα η αρχή της ίσης εκτίμησης των συμφερόντων. Πρέπει δηλαδή να αντιμετωπίζουμε ισότιμα κάποια ζώα, και για την ακρίβεια να αντιμετωπίζουμε ισότιμα τα συμφέροντά τους στη ζωή, την ελευθερία και τη μη κακομεταχείριση. Ποια ζώα όμως ανήκουν στην ηθική κοινότητα σύμφωνα με τον Σίνγκερ; Τα ζώα που μπορούν να πονούν.

Η Απελευθέρωση των Ζώων δεν είναι ένα αμιγώς φιλοσοφικό βιβλίο, ή για να το θέσω αλλιώς, δεν είναι ένα βιβλίο που στηρίζεται μόνο σε φιλοσοφικά επιχειρήματα. Τα δύο από τα έξι κεφάλαια του βιβλίου, το δεύτερο και το τρίτο, αφορούν στα πειραματόζωα και την εντατική κτηνοτροφία αντίστοιχα. Και στα δύο αυτά κεφάλαια, οι πληροφορίες που παραθέτει ο Σίνγκερ είναι ανατριχιαστικές, και προέρχονται αποκλειστικά από επιστημονικά περιοδικά, στην περίπτωση μάλιστα των πειραματόζωων από μελέτες των ίδιων των επιστημόνων που διεξήγαγαν τα πειράματα.

Ένα απόσπασμα από το βιβλίο
«Είναι αλήθεια ότι αξίζει να αφιερώσουμε τον χρόνο και την ενέργειά μας για πολλά προβλήματα του κόσμου. Οι λιμοί και η φτώχεια, ο ρατσισμός, ο πόλεμος και η απειλή του πυρηνικού ολέθρου, ο σεξισμός, η ανεργία, η προστασία του ευαίσθητου περιβάλλοντός μας· όλα αυτά είναι σημαντικά προβλήματα. Και ποιος μπορεί να πει πιο είναι το σημαντικότερο; Αν παραμερίσουμε όμως τις ειδιστικές προκαταλήψεις μας, θα μπορέσουμε να δούμε ότι η καταδυνάστευση των μη ανθρώπινων όντων από τους ανθρώπους κατατάσσεται κάπου μεταξύ αυτών των ζητημάτων. Ο πόνος που προκαλούμε στα μη ανθρώπινα ζώα μπορεί να φτάσει σε μέγιστο βαθμό, και οι αριθμοί που σχετίζονται με το ζήτημα είναι απίστευτα μεγάλοι: κάθε χρόνο, μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, περισσότερα από 100 εκατομμύρια γουρούνια, βοοειδή, και πρόβατα περνούν από τις διαδικασίες που περιγράφηκαν στο 3ο κεφάλαιο· το ίδιο συμβαίνει με δισεκατομμύρια κοτόπουλα, ενώ τουλάχιστον 25 εκατομμύρια ζώα χρησιμοποιούνται ετησίως σε πειράματα. Αν ανάγκαζαν χίλιους ανθρώπους να υποστούν δοκιμές του είδους που υπόκεινται τα ζώα για να δοκιμαστεί η τοξικότητα των οικιακών προϊόντων θα ξεσπούσε ένας εθνικός σάλος.

Η χρήση εκατομμυρίων ζώων για τον ίδιο σκοπό πρέπει να προκαλέσει τουλάχιστον το ίδιο ενδιαφέρον, ειδικά εφόσον αυτός ο πόνος προκαλείται για τόσο ασήμαντους λόγους, και τον οποίο θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε αν το θέλαμε. Οι περισσότεροι λογικοί άνθρωποι θέλουν να αποτρέψουν τον πόλεμο, τη φυλετική ανισότητα, τη φτώχεια και την ανεργία. Το πρόβλημα είναι ότι επί χρόνια προσπαθούμε να σταματήσουμε αυτά τα φαινόμενα, και τώρα πρέπει να παραδεχτούμε ότι για το μεγαλύτερο μέρος τους, δεν ξέρουμε πραγματικά πώς να το κάνουμε. Συγκριτικά όμως με τα παραπάνω, η μείωση του πόνου των μη ανθρώπινων όντων που προκαλείται από τα χέρια των ανθρώπων θα είναι σχετικά εύκολη υπόθεση, αν το κάνουν οι άνθρωποι από μόνοι τους.»

Σταύρος Καραγεωργάκης

Αν σου άρεσε αυτό το άρθρο κάνε κλικ εδώ και μοιράσου το με τους φίλους σου!