Το πρώτο ερώτημα που οφείλει κανείς να θέσει είναι αν έχουμε το ηθικό δικαίωμα να ασκούμε βία σε μια άλλη οντότητα όταν αυτό δεν είναι απολύτως αναγκαίο για την επιβίωση μας.

Πιστεύουμε ότι η θετική απάντηση στο πιο πάνω ερώτημα, ακόμη και με την προσθήκη του όρου “υπό προϋποθέσεις” είναι ιδιαίτερα προβληματική καθώς ανοίγει τον ασκό του Αιόλου. Θα μπορούσαν αυτές οι προϋποθέσεις να είναι καθολικά αποδεκτές απ’ όλη την ανθρωπότητα; Η ανθρώπινη ιστορία συνηγορεί για το αντίθετο. Ας δεχτούμε όμως την προσθήκη του όρου “υπό προϋποθέσεις” και ας εξετάσουμε ποιες μπορεί να είναι οι προϋποθέσεις αυτές. Οι πιο συχνές προσεγγίσεις είναι οι εξής:

1) Όταν το πλάσμα το οποίο γίνεται αποδέκτης της βίας είναι κατώτερο από εμάς.

ή

2) Όταν το πλάσμα το οποίο γίνεται αποδέκτης της βίας δεν αποτελεί μέλος της ομάδας στην οποία ανήκουμε εμείς (π.χ. άνθρωποι – άλλες μορφές ζωής)

Πρέπει να τονιστεί ότι οι πιο πάνω προϋποθέσεις ΔΕΝ ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΙ ως έννοιες παρόλο που κατά κανόνα συνυπάρχουν. Για το λόγο αυτό θα εξεταστούν ξεχωριστά.

Το πρώτο πρόβλημα που προκύπτει από την πρώτη προϋπόθεση είναι πώς ορίζουμε τις έννοιες τις ανωτερότητας – κατωτερότητας.

Η συνήθης απάντηση είναι με βάση την νοημοσύνη. Αυτή η προϋπόθεση όμως είναι απόλυτα ανθρωποκεντρική και δεν είναι καθόλου προφανές το γιατί θα πρέπει να οριστούν έτσι. Μια καμηλοπάρδαλη ίσως να είχε ως κριτήριο το μήκος του λαιμού ενώ μια πολική αρκούδα την αντοχή στο κρύο.

Με όρους επιβίωσης, η αυξημένη νοημοσύνη του Homo Sapiens δεν ήταν πάντοτε ισχυρό πλεονέκτημα στις ζούγκλες ή τις σαβάνες. Με όρους επιβίωσης, κάποια είδη μικροβίων τα οποία μπορούν να επιζήσουν όχι μόνο δίπλα σε ηφαίστεια ή στην Ανταρκτική αλλά ακόμη και στο διάστημα, σαφώς υπερέχουν από τον Homo Sapiens.

Ακόμη όμως και αν δεχτούμε τον ορισμό της ανωτερότητας – κατωτερότητας με βάση την νοημοσύνη προκύπτουν σημαντικά προβλήματα. Αναγνωρίζουμε σε όποιον έχει, ή πιστεύει ότι έχει, υψηλότερη νοημοσύνη από εμάς το δικαίωμα να ασκήσει βία πάνω μας; Είχε το ηθικό δικαίωμα ο Αϊνστάιν να σκοτώνει διανοητικώς καθυστερημένα άτομα; Φυσικά όχι.

Μπορούμε βέβαια να βελτιώσουμε τον πιο πάνω ορισμό της νοημοσύνης και να τον διατυπώσουμε όχι μόνο με βάση το IQ αλλά και με βάση την ικανότητα να συμπεριφερόμαστε λογικά, να έχουμε πλήρη συνείδηση του εαυτού μας, να έχουμε ξεχωριστή προσωπικότητα και να ζούμε αυτόνομα από τους άλλους ανθρώπους. Τα προβλήματα όμως εξακολουθούν να παραμένουν στο ακέραιο.

Και αυτό γιατί υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι έχουν εκ γενετής ή από τραύμα, διάφορές πολύ σοβαρές εγκεφαλικές δυσλειτουργίες με αποτέλεσμα να μην διαθέτουν τις πιο πάνω ιδιότητες. Αναγνωρίζουμε στους εαυτούς μας το δικαίωμα να τους βασανίζουμε ή να πραγματοποιούμε πειράματα πάνω τους; Φυσικά και όχι.

Και αυτό παρόλο που, αποδεδειγμένα, πολλοί από τους πιο πάνω ανθρώπους έχουν νοημοσύνη αρκετά χαμηλότερη από εκείνη ενός εκπαιδευμένου χιμπαντζή. Σύμφωνα με έρευνες, ένας ευφυής χιμπαντζής έχει αντίστοιχες νοητικές ικανότητες με ένα παιδί ηλικίας εννέα – δέκα ετών.

Πέρα όμως από τις συγκρίσεις ατόμων με εγκεφαλικές δυσλειτουργίες και χιμπαντζήδων η χρήση του κριτηρίου της ανωτερότητας – κατωτερότητας ως προϋπόθεση για την χρήση βίας, δημιουργεί και άλλα προβλήματα.

Τόσο οι αποικιοκράτες όσο και οι Ναζί, αντιμετώπιζαν τους μη λευκούς και τους Εβραίους ως πλάσματα κατώτερα από αυτούς. Τόσο οι αποικιοκράτες όσο και οι Ναζί, αξιολογώντας τα στοιχεία που είχαν στην διάθεση τους, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι μη λευκοί και οι Εβραίοι ταιριάζουν απόλυτα στον δικό τους ορισμό για την κατωτερότητα. Σύμφωνα λοιπόν με τα κριτήρια που είχαν θέσει αυτές οι δύο ομάδες, οι Εβραίοι και όσοι δεν ήταν μέλη της λευκής φυλής, ήταν κατώτερα πλάσματα.

Κατά συνέπεια, μπορούμε να κατηγορήσουμε τους Ναζί και τους αποικιοκράτες για την εσφαλμένη τους εκτίμηση, ενδεχομένως και για τα κριτήρια τους, αλλά σε καμία περίπτωση για την ηθική τους.

Αν η, πέρα πάσης λογικής αμφιβολίας, πεποίθηση ότι η οντότητα που έχεις απέναντι σου είναι κατώτερη σου δίνει αυτόματα το ηθικό δικαίωμα να την κακοποιήσεις (ανάλογα με τις ανάγκες ή τις επιθυμίες σου), τότε οι Ναζί και οι αποικιοκράτες δεν διέπραξαν ηθικό έγκλημα αλλά απλό λάθος. Είμαστε διατεθειμένοι να δεχτούμε κάτι τέτοιο; Προφανώς όχι.

Συνεπώς, θεωρούμε ότι το κριτήριο της ανωτερότητας μας απέναντι στις άλλες μορφές ζωής θα πρέπει να απορριφθεί.

Αν πάλι χρησιμοποιήσουμε την δεύτερη προϋπόθεση, αποφεύγουμε τα πιο πάνω προβλήματα αλλά αντιμετωπίζουμε άλλα εξίσου σημαντικά.

Είναι αλήθεια ότι μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι είναι καθήκον μας να συσπειρωνόμαστε γύρω από την βιολογική μας ομάδα (στην προκειμένη περίπτωση τους ανθρώπους) και ότι το να είναι κανείς μέλος της ομάδας αυτής, του δίνει αυτόματα απείρως μεγαλύτερη αξία από τα μέλη οποιασδήποτε άλλης βιολογικής ομάδας.

Το πρώτο πρόβλημα που προκύπτει εδώ είναι το ποια λογικά βήματα μας οδηγούν στο να υποστηρίξουμε μια τέτοια θέση. Είναι πραγματικά αδύνατο να βρούμε επιχειρήματα για κάτι τέτοιο εκτός βέβαια από το ένστικτο κάθε οργανισμού να προτιμά το συμφέρον του είδους του από εκείνο των άλλων ειδών.

Είναι προφανές ότι όπως ένα κουνέλι, ενστικτωδώς, θα θεωρούσε σημαντικότερα τα συμφέροντα των κουνελιών από εκείνα των ανθρώπων, έτσι και οι άνθρωποι ενστικτωδώς προτιμούν τα δικά τους συμφέροντα από εκείνα των κουνελιών. Η ύπαρξη όμως του ενστίκτου αυτού σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί λογικό επιχείρημα.

Με δεδομένο ότι έχουμε εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια κατέβει από τα δένδρα, η ύπαρξη ενός ενστίκτου δεν μπορεί να είναι δικαιολογία για βαρβαρότητες. Διαφορετικά θα έπρεπε να δικαιολογήσουμε και εγκλήματα όπως ο βιασμός.

Δυστυχώς το ένστικτο του βιασμού υπάρχει στους περισσότερους, αν όχι σε όλους, τους άνδρες. Ο λόγος είναι ότι εξελικτικά/βιολογικά αποτελεί μια ακόμη μέθοδο να διαιωνίσει ένας οργανισμός τα γονίδια του. Δεν είναι σύμπτωση ότι τον συναντάμε ως φαινόμενο σε όλες τις εποχές και σε όλους τους πολιτισμούς.

Ούτε είναι τυχαίο ότι υπάρχει ως συμπεριφορά και στους χιμπατζήδες, τους ουρακοτάγκους, τα δελφίνια αλλά και διάφορα είδη πουλιών. Αυτή είναι και η αιτία εξάλλου που σε αναταραχές και σε εμπόλεμες ζώνες οι βιασμοί αυξάνονται. Επειδή δεν υπάρχουν οι περιορισμοί στην συγκεκριμένη προδιάθεση.

Το ότι έχουμε ένα ένστικτο όμως, δεν σημαίνει ότι η συμπεριφορά που προκύπτει από αυτό το ένστικτο είναι ηθικά δικαιολογημένη. Όπως έχουμε ήδη τονίσει, έχουμε κατέβει από τα δένδρα και έχουμε βγει από τις σπηλιές. Είμαστε πολιτισμένοι άνθρωποι και αυτό σημαίνει ότι δεν καθοριζόμαστε από τα ένστικτα μας όπως ένας χιμπατζής.

Ένα ακόμη πρόβλημα είναι το πώς θα ορίσουμε την βιολογική ομάδα στα μέλη της οποίας δεν επιτρέπεται να ασκούμε βία, ενώ σε όσα βρίσκονται έξω από αυτήν επιτρέπεται. Κατά την διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, δεν ήταν καθόλου προφανές ότι αυτή η ομάδα θα έπρεπε να περιλαμβάνει το σύνολο του ανθρώπινου πληθυσμού και όχι ένα μέρος αυτού.

Από πουθενά δεν προκύπτει ότι θα πρέπει να προτιμήσει κάποιος το σύνολο της ανθρωπότητας και όχι μόνο τα μέλη της λευκής φυλής με τα οποία μπορεί συνδέεται πολύ περισσότερο γονιδιακά.

Ή, όπως συμβαίνει συνήθως, όσους ανήκουν στο έθνος του. Ανάλογα μάλιστα με τις πεποιθήσεις του, ή τις περιστάσεις, μπορεί κάποιος να θεωρεί ότι οφείλει αλληλεγγύη μόνο σε όσους προέρχονται από την ιδιαίτερη πατρίδα του (π.χ. Κρήτη), ή τη φατρία του (π.χ. McDougal), ή την οικογένεια του.

Όχι μόνο δεν υπάρχει κάποιος αντικειμενικός τρόπος για τον ορισμό των ορίων της βιολογικής ομάδας στην οποία οφείλουμε αλληλεγγύη, αλλά είναι και συνήθης πρακτική η ομάδα αυτή να ορίζεται με βάση τα συμφέροντα της κάθε στιγμής.

Όταν οι Ρωμαίοι κατακτούσαν την Ελλάδα και μετέτρεπαν ελεύθερους πολίτες σε δούλους, θεωρούσαν προφανές ότι η υποχρέωση αλληλεγγύης περιορίζεται στο εθνικό τους γκρουπ και όχι στην ανθρωπότητα γενικώς και αορίστως ή έστω στη λευκή φυλή. Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και σε όλους σχεδόν τους εθνικούς πολέμους.

Οι αρχαίοι Έλληνες πάλι, θα ήταν οι τελευταίοι που θα μπορούσαν να διαμαρτυρηθούν για την ηθική των Ρωμαίων. Και αυτό γιατί και οι ίδιοι όχι μόνο είχαν δούλους από άλλες εθνότητες, αλλά και Έλληνες δούλους που προέρχονταν από τους πολέμους μεταξύ των πόλεων.

Η τάση αυτή του ανθρώπου διατυπώνεται άριστα στην εξής αραβική παροιμία: “Εγώ εναντίον του αδελφού μου. Εγώ κι ο αδελφός μου εναντίον του ξαδέλφου μας. Εγώ ο αδελφός μου και ο ξάδελφος μας εναντίον όλου του κόσμου”.

Είναι σαφές λοιπόν ότι και η δεύτερη προϋπόθεση είναι απολύτως αυθαίρετη και δεν παρέχει ηθικά δικαιώματα. Για να γίνει αυτό ακόμη πιο σαφές θα χρησιμοποιήσουμε το νοητικό πείραμα του John Rawls σχετικά με το πέπλο της άγνοιας. Σύμφωνα με τον Rawls, ένας τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να εξασφαλιστεί δικαιοσύνη στις σχέσεις μεταξύ των μελών μιας ομάδας θα ήταν ο διάλογος για τους όρους που θα διέπουν τις σχέσεις αυτές να γίνει κάτω από ένα πέπλο άγνοιας.

Μια κατάσταση δηλαδή όπου τα άτομα δεν γνωρίζουν τίποτε που θα μπορεί να τους επηρεάσει (φύλο, πλούτο, φυλή, χρώμα, θρησκεία, ικανότητες, φυσική ομορφιά). Σε τι είδους κανόνες θα καταλήξουν τα άτομα σε ένα παρόμοιο «κοινωνικό κενό»;

Και ενώ κανείς δεν θα διεκδικούσε δικαίωμα ψήφου για την περίπτωση που ερχόταν στην ομάδα αυτή ως ζώο, οπωσδήποτε θα απαιτούσε να μην γίνει αντικείμενο πειραμάτων για καλλυντικά ή να θανατωθεί, έστω και ανώδυνα, επειδή σε κάποια μέλη της ομάδας αρέσουν τα παϊδάκια.

Το αίτημα με άλλα λόγια είναι για μια ηθική που αν εφαρμοστεί εναντίον μας, δεν θα έχουμε να φοβηθούμε το παραμικρό.

Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι μια φυλή εξωγήινων επισκέπτεται τον πλανήτη μας.

Ας υποθέσουμε επίσης ότι η φυλή αυτή όχι μόνο είναι πολύ πιο ανεπτυγμένη από εμάς τεχνολογικά, αλλά και ότι είναι και βιολογικά ανώτερη από εμάς με τον τρόπο που εμείς ορίζουμε την ανωτερότητα.

Ας υποθέσουμε τέλος, ότι η εξωγήινη αυτή φυλή δεν έχει κάποιο σταθερό τρόπο αντιμετώπισης των οργανισμών που συναντά. Και ότι κατά περίπτωση χρησιμοποιεί την ηθική που χρησιμοποιούν και οι οργανισμοί αυτοί.

Σε μια τέτοια συνάντηση, ποια ηθικά επιχειρήματα θα μπορούσαμε να προβάλουμε ώστε να μην χρησιμοποιηθούμε για επώδυνα και φρικιαστικά πειράματα, ως μεζέδες ή ως μέσο διασκέδασης; Γιατί και οι δύο προϋποθέσεις που εμείς θέτουμε (της ανωτερότητας και της βιολογικής ομάδας), θα είναι εναντίον μας.

Αλλά για να μην πάμε στο σενάριο τον εξωγήινων. Ας μιλήσουμε για κάτι πιο χειροπιαστό.

Αν κρίνουμε από την σημερινή πρόοδο της γενετικής, θα είναι δυνατόν σε λίγα χρόνια να δημιουργηθούν ‘υπεράνθρωποι’. Άνθρωποι δηλαδή που θα έχουν τροποποιημένο το DNA τους έτσι ώστε να έχουν πολύ μεγαλύτερη νοημοσύνη, περισσότερα ταλέντα, εξαιρετικές δεξιότητες και πολύ μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε ασθένειες.

Αν ένας επιστήμονας, δημιουργήσει σε μια χώρα της οποίας η νομοθεσία δεν το απαγορεύει, μια φυλή τέτοιων ανθρώπων, θα τους αναγνωρίζαμε το ηθικό δικαίωμα να κακοποιήσουν/φάνε/κάνουν πειράματα σε εμάς και τα παιδιά μας; Γιατί και εδώ υπάρχουν οι προϋποθέσεις για τις οποίες μιλάμε. Αρκετά διαφορετικό DNA και βιολογική ανωτερότητα.

Αλλά για να μην καταφεύγουμε σε σενάρια, ας μιλήσουμε με ένα παράδειγμα από την καθημερινότητα μας. Τους ανθρώπους με σύνδρομο Down. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν στο DNA τους ένα επιπλέον χρωμόσωμα (άρα έχουν διαφορετικό DNA) από εμάς και είναι προφανές ότι είναι διανοητικά κατώτεροι. Αν αποφασίσει κάποιος αύριο να μαζέψει μερικούς και να τους κάνει φρικιαστικά πειράματα, θα θεωρήσουμε ότι κάνει κάτι ηθικό; Προφανώς όχι!

Έχοντας αναπτύξει τα πιο πάνω, νομίζουμε ότι είναι σαφές ότι θα πρέπει να αναγνωρίσουμε δικαιώματα στα ζώα. Όχι βέβαια δικαιώματα όπως αυτά της ψήφου ή της ιδιοκτησίας. Αλλά οπωσδήποτε το δικαίωμα να μην τους ασκείται βία σε καμία μορφή εκτός και αν κάτι τέτοιο είναι απολύτως αναγκαίο για την επιβίωση μας.

Παράρτημα Ι

Θα προσπαθήσουμε παρακάτω να αποσαφηνίσουμε κάποια συχνά ερωτήματα όσο γίνεται καλύτερα, αν και θεωρούμε ότι οι απαντήσεις σε αυτά εμπεριέχονται σε όσα έχουν αναφερθεί ήδη

● Το να τρώμε κρέας δεν είναι κάτι απολύτως αναγκαίο για την επιβίωση μας;

Αυτή είναι η συχνότερη ερώτηση! Καταρχάς η βιταμίνη Β12 υπάρχει και σε φυτικές τροφές (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4042564) άρα δεν είμαστε αναγκασμένοι να την προσλάβουμε από το κρέας. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι (π.χ. ινδουιστές, ζαϊνιστές) που δεν τρώνε ποτέ κρέας χωρίς να αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Για να μην μιλήσουμε φυσικά για τα εκατομμύρια των χορτοφάγων ανά τον κόσμο.

Επιπλέον η έλλειψη της Β12 συνδέεται περισσότερο με την δυνατότητα απορρόφησης της από τον οργανισμό μας και λιγότερο με το αν τρώμε κρέας.

Αυτός είναι και ο λόγος άλλωστε που μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού χαρακτηρίζονται από έλλειψη Β12 παρόλο που δεν είναι χορτοφάγοι (http://ajcn.nutrition.org/content/71/2/514.full).

Η κατανάλωση κρέατος συνεπώς και ζωικών προϊόντων δεν προφυλάσσει από την έλλειψη Β12. Αντιθέτως όλοι σχεδόν, είτε τρώμε κρέας ή όχι, ενδέχεται να την χρειαζόμαστε ως συμπλήρωμα διατροφής.

Εξάλλου και τα ζώα που τρώει κάποιος, την Β12 από συμπληρώματα την έχουν πάρει. Η βιομηχανική κτηνοτροφία δεν δίνει τις καλύτερες δυνατές τροφές στα ζώα που εκτρέφει καθώς κάτι τέτοιο θα αύξανε το κόστος παραγωγής.

Αυτό έχει ως συνέπεια να ζώα να μην μπορούν να παραγάγουν μόνα τους Β12 (και άλλες βιταμίνες) και να πρέπει να τους χορηγούνται ως συμπληρώματα. Οπότε η Β12 που λαμβάνει κάποιος παμφάγος από το κρέας προέρχεται από τα συμπληρώματα που δόθηκαν στο ζώο.

Ακόμη όμως και αν δεχτούμε ότι για να επιβιώσουμε θα πρέπει να προσλάβουμε Β12 μέσω του κρέατος, είμαστε διατεθειμένοι να σκοτώνουμε όσο το δυνατόν λιγότερα ζώα προκειμένου να παίρνουμε μόνο όση μας χρειάζεται για να ζήσουμε; Π.χ. όχι περισσότερο από 127 γραμμάρια το μήνα;

Σε κάθε περίπτωση, πάρα πολλές, εξαιρετικά εκτεταμένες και με πολύ μεγάλο δείγμα μελέτες δείχνουν ότι οι χορτοφάγοι παθαίνουν λιγότερους καρκίνους και έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από όσους τρώνε κρέας (δείτε εδώ μερικές: https://www.facebook.com/notes/greek-vegans/1865996200294558).

Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάποιος έχει καλύτερη υγεία ΕΠΕΙΔΗ δεν τρώει κρέας. Μπορεί γενικώς να προσέχει την υγεία του. Κάνει σαφές όμως ότι η κατανάλωση ζωικών προϊόντων δεν είναι αναγκαία για τον άνθρωπο.

● Δεν είναι μέρος της φύσης το να τρώμε κρέας; Δεν υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ζώων που σκοτώνουν άλλα ζώα για να τα φάνε παρόλο που μπορούν να τραφούν και με φυτά (π.χ. αρκούδες, χιμπατζήδες);

Όπως έχει ήδη επισημανθεί, από τη στιγμή που δεν ζούμε πια στα δένδρα, κριτήριο για την ηθική μας δεν μπορεί να είναι τα “φυσικά” μας ένστικτα.

Εξάλλου, στη φύση κανένα ζώο δεν είναι εκ των προτέρων καταδικασμένο όπως συμβαίνει με τα ζώα που εκτρέφουμε εμείς. Στη φύση κάθε πλάσμα έχει την δυνατότητα να τρέξει μακρυά από τον κίνδυνο ή να πολεμήσει για την ζωή του.

Εμείς δεν δίνουμε καμία τέτοια δυνατότητα στα ζώα που εκτρέφουμε. Αντιθέτως, από τη στιγμή που γεννιούνται είναι βέβαιο ότι θα καταλήξουν στο τραπέζι μας.

Τέλος, δεν είναι λογικό η συμπεριφορά των ζώων να αποτελεί μέτρο για την δική μας. Το ότι μπορεί ένα γουρούνι να τρώει τις ακαθαρσίες μας, δεν είναι πολύ καλός λόγος να φάμε τις δικές του.

Ή, ας υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε σε μια εμπόλεμη ζώνη όπου οι αντίπαλες παρατάξεις διαπράττουν φρικαλεότητες. Αν βρίσκαμε το παιδί ενός αντιπάλου για τον οποίο γνωρίζαμε με βεβαιότητα ότι είναι τόσο άξεστος και βάρβαρος που θα βίαζε το δικό μας παιδί (π.χ. έχει κάνει ήδη αντίστοιχα εγκλήματα), θα το χρησιμοποιούσαμε ως δικαιολογία για να κακοποιήσουμε το δικό του; Θα λέγαμε δηλαδή “μα και αυτός θα βίαζε το δικό μας παιδί άρα είναι ηθικότατο να βιάσουμε το δικό του“;

Δηλαδή αν συναντούσαμε μια φυλή κανίβαλων, θα ήταν ηθικά αποδεκτό να τους σκοτώσουμε και να τους φάμε;

Ένας πολιτισμένος άνθρωπος, απέχει από πράξεις βίας από προσωπική του επιλογή. Όχι με κριτήριο την συμπεριφορά κάποιου τρίτου και πολύ περισσότερο ενός ζώου.

Την έννοια της τροφικής αλυσίδας θα είχε νόημα να την χρησιμοποιούμε αν ήμασταν ακόμη στις σπηλιές και τα δέντρα και έπρεπε να επιβιώσουμε. Όχι για να κακοποιούμε ζώα με τον χειρότερο τρόπο στα εκτροφεία. Και οπωσδήποτε η έννοια της τροφικής αλυσίδας δεν μπορεί να περιλαμβάνει ζώα που έχουν μεγαλώσει με ορμόνες, αντιβίωση, κρεατάλευρα και βαμβακόπιτες.

● Τι θα πρέπει να κάνουμε στην περίπτωση των πειραμάτων που έχουν ως στόχο την δημιουργία φαρμάκων (και όχι καλλυντικών) που θα σώσουν εκατομμύρια ζωές όχι μόνο ανθρώπων αλλά και ζώων;

Αν υποθέσουμε ότι τα πειράματα αυτά διενεργούνται από λευκούς, έχουν το ηθικό δικαίωμα να τα πραγματοποιήσουν σε μη λευκούς; Αν όχι, γιατί; Έχουμε το ηθικό δικαίωμα να πραγματοποιήσουμε τα πειράματα αυτά σε διανοητικά καθυστερημένους ανθρώπους; Αν όχι, γιατί;

● Τι γίνεται στις περιπτώσεις που η χρήση βίας απέναντι στα ζώα αποτελεί μέρος της κουλτούρας και των παραδόσεων ενός λαού;

Στην αρχαία Σπάρτη υπήρχε για εκατοντάδες χρόνια η κρυπτεία.  Ένα έθιμο σύμφωνα με το οποίο για να ενηλικιωθεί ένας Σπαρτιάτης να πρέπει να σκοτώσει έναν είλωτα. Στην Αφρική υπάρχει εδώ και εκατοντάδες χρόνια το έθιμο της γυναικείας περιτομής. Στην Ινδία, όταν πέθαινε ένας άνδρας, η σύζυγός του καιγόταν μαζί του στην νεκρική πυρά.

Θα συνηγορούσε κανείς με την συνέχιση αυτών των εθίμων μόνο και μόνο επειδή αποτελούν μέρος της κουλτούρας και των παραδόσεων ενός λαού;

● Βία εξ ορισμού είναι και η αφαίρεση ζωής. Έχοντας αυτό ως δεδομένο, το να θανατώνουμε τα φυτά δεν είναι και αυτό κάτι επιλήψιμο; Αφού ούτως ή άλλως θα πρέπει να ασκήσουμε βία προκειμένου να επιβιώσουμε, γιατί να κάνουμε τον διαχωρισμό ανάμεσα σε ζώα και φυτά;

Σύμφωνα με τον Ζαϊνισμό, την τρίτη σημαντικότερη θρησκεία της Ινδίας, θα έπρεπε να τρώμε μόνο το φρούτο που έχει πέσει από το δέντρο. Η αλήθεια είναι όμως ότι δύσκολα θα μπορούσε να επιβιώσει το ανθρώπινο είδος ακολουθώντας τέτοιες πρακτικές.

Είναι επίσης αλήθεια όμως, ότι πολλά φυτά έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής τους πριν να είμαστε σε θέση να τραφούμε με αυτά. Το σιτάρι, για παράδειγμα, την στιγμή του θερισμού είναι νεκρό. Ακόμη τα φυτά δεν έχουν κεντρικό νευρικό σύστημα οπότε, εξ όσων γνωρίζουμε, δεν υποφέρουν (όπως κατανοούμε εμείς τουλάχιστον την έννοια ‘υποφέρω’) όταν θανατώνονται.

Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να υποθέσουμε ότι προκειμένου να διατηρήσουμε ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης η αφαίρεση της ζωής κάποιων φυτών είναι αναπόφευκτη. Τι γίνεται λοιπόν στην περίπτωση αυτή; Για να απαντήσουμε ας κάνουμε ένα νοητικό πείραμα.

Έστω ότι καίγεται ένα κτήριο μέσα στο οποίο βρίσκονται ένα υγιές παιδί και ένας άνθρωπος που είναι εγκεφαλικά νεκρός χωρίς προοπτική ανάνηψης. Έστω επίσης ότι μπορούμε να σώσουμε μόνο έναν από τους δύο. Ποιον θα επιλέξουμε; Υποθέτω ότι θα επιλέξουμε να σώσουμε το παιδί και όχι τον εγκεφαλικά νεκρό. Με την ίδια ακριβώς λογική, αν πρέπει οπωσδήποτε να επιλέξουμε ανάμεσα στη ζωή μιας αγελάδας και εκείνη ενός μπρόκολου, είμαστε δικαιολογημένοι να προτιμήσουμε την ζωή της αγελάδας.

Επιπλέον ας μην ξεχνάμε ότι τα ζώα με τα οποία τρεφόμαστε θα τραφούν και εκείνα με την σειρά τους με φυτά. Ακόμη λοιπόν και αν δεχτούμε ότι η ζωή ενός ζώου ταυτίζεται με εκείνη ενός φυτού, η κατανάλωση κρέατος συνεπάγεται όχι μόνο την θανάτωση του ίδιου του ζώου αλλά και όλων αυτών των φυτών με τα οποία θα έχει τραφεί μέχρι να καταλήξει στο πιάτο μας.

● Ωραία όλα αυτά, αλλά έτσι είναι ο κόσμος. Ακόμη και αν συμφωνήσουμε με όσα λέγονται πιο πάνω, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να τρώνε κρέας, να πηγαίνουν για ψάρεμα και να κάνουν πειράματα στα ζώα. Προς τι λοιπόν η όλη συζήτηση;

Ακόμη και ένα ταξίδι χιλίων μιλίων, ξεκινά με ένα βήμα. Πριν κάποια χρόνια, το δικαίωμα ψήφου για τις γυναίκες και η κατάργηση της δουλείας φάνταζαν εξίσου εξωπραγματικά. Κάποιοι όμως θεώρησαν ότι θα πρέπει να εξεταστεί το θέμα και έγραψαν ένα κείμενο ή ένα άρθρο. Σε κάθε περίπτωση, η συζήτηση που γίνεται εδώ αφορά όχι το εφικτό αλλά το δέον.

Στην Ν.Α. Ασία χιλιάδες παιδιά εκδίδονται ή/και θανατώνονται για να πουληθούν τα όργανα τους. Κανένα κείμενο και κανένα άρθρο δεν πρόκειται να το σταματήσει αυτό. Τουλάχιστον όχι σε μία νύχτα. Παρόλα αυτά δικαιούμαστε να επιχειρηματολογήσουμε για το αν αυτό πρέπει ή δεν πρέπει να συμβαίνει.

Παράρτημα ΙΙ

Υπάρχει όμως και ένα ακόμη γεγονός που θα πρέπει να τονιστεί αν και δεν σχετίζεται άμεσα με τα δικαιώματα των ζώων. Το γεγονός αυτό είναι ότι το να τρώει κανείς κρέας δεν είναι μια πράξη βίας μόνο απέναντι στο ίδιο το ζώο αλλά και απέναντι σε πολλούς συνανθρώπους του.

Για κάθε μερίδα κρέατος που παράγουμε χρειάζονται 20 μερίδες σιτηρών οι οποίες θα μπορούσαν να θρέψουν τους πεινασμένους όλου του κόσμου και να περισσέψουν κιόλας. Ενδεικτικά:

http://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/8/3/034015/meta;jsessionid=1F77A9B01FCEEBD1A19EAA2E87B719BB.ip-10-40-1-98

και

http://www.viralnews.gr/index.php/kosmos/item/240-pagkosmia-peina-epiviwsi

Σύμφωνα με αρκετές μελέτες, για κάθε αύξηση κατά 1% της τιμής των φυτικών τροφίμων στην παγκόσμια αγορά, οι θερμίδες που λαμβάνει το φτωχότερο κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού μειώνονται κατά 0.5% (Runge and Senauer, 2007).

Όταν λοιπόν τρώμε ζωικά προϊόντα, αυξάνουμε τη ζήτηση για τροφές που θα μπορούσαν να ταΐσουν ανθρώπους (σιτηρά, όσπρια, σόγια κλπ) και οι οποίες τελικά καταλήγουν να γίνουν ζωοτροφές.

Η αυξημένη ζήτηση, οδηγεί σε αύξηση και την τιμή τους φυσικά. Συνεπώς το φτωχότερο κομμάτι του πλανήτη μας δυσκολεύεται να τις αγοράσει για να επιβιώσει.

https://www.foreignaffairs.com/articles/2007-05-01/how-biofuels-could-starve-poor

ΠΡΟΣΟΧΗ: ΔΕΝ λέμε ότι το πρόβλημα της παγκόσμιας πείνας οφείλεται αποκλειστικά στην κατανάλωση ζωικών. Είναι σαφές όμως ότι η κτηνοτροφία συμβάλλει καθοριστικά και σε μεγάλο ποσοστό.

Παράρτημα ΙΙΙ

Η κατανάλωση κρέατος όμως κάνει τεράστια ζημιά και στο περιβάλλον επειδή η κτηνοτροφία χρειάζεται τεράστιες ποσότητες φυσικών πόρων (νερό, ενέργεια, καταστροφή τροπικών δασών για καλλιέργεια ζωοτροφών). Χαρακτηριστικό της σύνδεσης διατροφής και κλίματος είναι το γεγονός ότι για την παραγωγή ενός μόλις κιλού βοδινού κρέατος, απαιτούνται περίπου 15.000 λίτρα νερό.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ οι κτηνοτροφικές μονάδες του πλανήτη ευθύνονται για το 1/5 των εκπομπών ρύπων που προξενούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου… επομένως λιγότερη κατανάλωση κρέατος σημαίνει, εκτός των άλλων, και προστασία του περιβάλλοντος.

Κάποιες σχετικές έρευνες και άρθρα εδώ: https://www.facebook.com/notes/greek-vegans/1834138040147041

ΠΡΟΣΟΧΗ: ΔΕΝ λέμε ότι μόνο η κτηνοτροφία καταστρέφει το περιβάλλον. Σύμφωνα όμως με τον ΟΗΕ και όλους τις έρευνες, συμβάλλει καθοριστικά.

Παράρτημα ΙV

Τέλος η κατανάλωση κρέατος βλάπει τον ανθρώπινο πληθυσμό και με έναν ακόμη τρόπο. Προκειμένου τα εκτρεφόμενα ζώα να παχύνουν αλλά και να μην αρρωσταίνουν, οι κτηνοτρόφοι τους δίνουν τεράστιες ποσότητες από αντιβιοτικά. Ανεξάρτητα από το αν είναι άρρωστα ή όχι. Αυτό σημαίνει ότι αναπτύσσονται μικροοργανισμοί ανθεκτικοί σχεδόν σε όλα τα φάρμακα.

Μόνο το 2014 είχαμε στις ΗΠΑ πολλές χιλιάδες θανάτους από μικρόβια ανθεκτικά στην αντιβίωση (http://www.cdc.gov/drugresistance/threat-report-2013 και http://www.grubstreet.com/2015/11/superbugs-in-meat.html).

Επίσης:
MRSA in pork: farming leaders join calls for clampdown on illegal antibiotics use
http://www.theguardian.com/society/2015/jun/20/mrsa-in-pork-farming-leaders-join-calls-for-clampdown-on-illegal-antibiotics-use

Και

Harmful bacteria and antibiotic resistance common in poultry samples
http://consumer.healthday.com/vitamins-and-nutrition-information-27/food-and-nutrition-news-316/study-finds-widespread-contamination-in-chicken-683186.html

Superbug risk from tonnes of antibiotics fed to animals
https://www.newscientist.com/article/dn27218-superbug-risk-from-tonnes-of-antibiotics-fed-to-animals/

American Academy of Pediatrics says unnecessary use of antibiotics in food-producing animals is endangering ability to treat life-threatening infections
https://www.aap.org/en-us/about-the-aap/aap-press-room/Pages/AAP-Highlights-Danger-to-Kids-From-Antibiotics-Use-in-Food-Producing-Animals.aspx

Αν σου άρεσε αυτό το άρθρο κάνε κλικ εδώ και μοιράσου το με τους φίλους σου!