“H απελευθέρωση των ζώων” του Πίτερ Σίνγκερ είναι ένα πολύ σημαντικό βιβλίο για το Bιγκανισμό, μάλλον το πρώτο ή από τα πρώτα πολύ γνωστά βιβλία για το ζήτημα αυτό. Ο φιλόσοφος Πίτερ Σίνγκερ δεν απευθύνεται ακριβώς στους βίγκαν, αλλά σε αυτούς που δεν έχουν αναλογιστεί το ζήτημα του ρατσισμού προς τα είδη, κάτι που ο ίδιος καλεί ειδισμό (σπισισμός/speciesism) όπως αναφέρει και στο βιβλίο.
Παρουσιάζει διάφορους τρόπους προσέγγισης του ζητήματος προκειμένου να αγγίξει την ψυχή και τη συνείδηση των περισσότερων ανθρώπων. Το ύφος του είναι ωμό, ρεαλιστικό, αναλυτικό και με αρκετές επικλήσεις στο συναίσθημα, χωρίς όμως αυτό να γίνεται καταχρηστικά. Το βιβλίο δεν βασίζεται σε προσωπικές εμπειρίες και βιώματα του συγγραφέα αλλά σε δημόσια γεγονότα που έχουν απασχολήσει τον κόσμο.
“Η απελευθέρωση των ζώων” αποτελείται από 6 κεφάλαια. Στο πρώτο, ο Σίνγκερ αναλύει τον συλλογισμό της “ίσης εκτίμησης των συμφερόντων” και μέσω αυτού καταλήγει στο ότι κανένα ον δεν θα έπρεπε να ζει με πόνο και γενικότερα να υποφέρει.
Εισάγει τον όρο ειδισμός (σπισισμός/speciesism) και τον εξηγεί ως η αναίτια προκατάληψη του ανθρώπου προς τα άλλα είδη. Με δεδομένα ότι τα ζώα νιώθουν πόνο, υποφέρουν λόγω αυτής της προκατάληψης. Τέλος, ο Σίνγκερ απαριθμεί τις πρακτικές του ειδισμό (σπισισμού/speciesism).
Στα επόμενα δύο κεφάλαια περιγράφει τις πιο βασικές μορφές ειδισμού (σπισισμού/speciesism), οι οποίες είναι τα πειράματα στα ζώα (κεφάλαιο 2) και η βιομηχανική κτηνοτροφία (κεφάλαιο 3). Αναφέρεται στην παραδοσιακή κτηνοτροφία, αλλά περισσότερο εστιάζει στην πιο σύγχρονη της μορφή, τη βιομηχανική.
Όλα τα στοιχεία και τα γεγονότα που αναφέρει είναι πραγματικά, δημόσια, χωρίς προσθήκη συναισθηματισμού. Εδώ ο αναγνώστης καλείται να διαβάσει πολύ σκληρό και καθόλου ευχάριστο υλικό. Στο τέλος κάθε κεφαλαίου ο Σίνγκερ εξηγεί για ποιους λόγους αυτές οι πρακτικές αποτελούν μορφή ειδισμού (σπισισμού/speciesism).
Στο τέταρτο κεφάλαιο, ο Σίνγκερ συζητά το ζήτημα της χορτοφαγίας. Αναφέρει τους ηθικούς λόγους οι οποίοι έχουν ειπωθεί και στα προηγούμενα κεφάλαια και αναλύει το θέμα από την οπτική της οικολογίας.
Επιπλέον, απομυθοποιεί τις ζωικές τροφές, δίνοντας έμφαση στο ότι δεν είναι χρήσιμες στον άνθρωπο, σε μια προσπάθεια να αποδείξει ότι η χορτοφαγία όχι μόνο δεν είναι επικίνδυνη, αλλά μπορεί να είναι υγιεινή. Απευθύνόμενος στο ευρύ κοινό, δίνει γενικές κατευθυντήριες γραμμές. Αναλύτει περαιτέρω θέματα διατροφής, καταλήγοντας στην αυστηρή χορτοφαγία.
Στο πέμπτο κεφάλαιο κάνει μια ιστορική αναδρομή και παρουσιάζει πώς δημιουργήθηκε η προκατάληψη του ανθρώπου προς τα άλλα είδη. Εξηγεί την εβραϊκή αντίληψη με αποσπάσματα από την Παλαιά Διαθήκη και παρουσιάζει την άποψη του Αριστοτέλη για την δουλεία.
Έπειτα, περνά στη σκέψη του χριστιανισμού, αναλύοντας περισσότερο τον Ακινάτη, τον Καρτέσιο, ότι τα ζώα είναι μηχανές κλπ. Τέλος, αναφέρεται στην περίοδο του Διαφωτισμού. Για κάθε περίοδο, ο Σίνγκερ παρουσιάσει και την αντίθετη τάση που υπήρχε, η οποία αναπτύχθηκε περισσότερο από το Διαφωτισμό και μετά.
Στο τελευταίο κεφάλαιο ο Σίνγκερ περιγράφει πώς ο ειδισμός (σπισισμός/speciesism) έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχη αντίληψη, πώς καλλιεργείται στον άνθρωπο από μικρή ηλικία μέχρι την ενηλικίωσή του, καθώς και διάφορες εκφάνσεις του στην καθημερινότητα.
Παράλληλα, αναλύει ενστάσεις του κοινού ενάντια στο κίνημα της απελευθέρωσης των ζώων, όπως “οι χορτοφάγοι νοιάζονται για τα δικαιώματα ζώων και όχι των ανθρώπων”, “τα φυτά πονούν”, “η βρώση ζώων διατηρεί τον πληθυσμό των ζώων, ειδάλλως θα είχαν εξαφανιστεί” και πολλά ακόμη. Τέλος, εξηγούνται διάφοροι συλλογισμοί αιτιολόγησης της κρεατοφαγίας όπως ο μιμητισμός.
Κλείνοντας, ο Σίνγκερ καλεί τη συνείδηση όλων, γράφοντας:
“Θα συνεχίσει άραγε να αποδεικνύεται μέσω της τυρρανικής μας στάσης ότι η ηθική δεν έχει καμία αξία μπροστά στο προσωπικό συμφέρον, όπως πάντα έλεγαν οι πιο κυνικοί ποιητές και φιλόσοφοι; Ή θα αντισταθούμε στην πρόκληση και θα αποδείξουμε την ικανότητά μας για γνήσιο αλτρουισμό, τερματίζοντας την άσπλαχνη εκμετάλλευση των ειδών που βρίσκονται υπό την εξουσία μας, όχι επειδή αναγκαστήκαμε να πράξουμε έτσι εξαιτίας της δράσης επαναστατών ή τρομοκρατών, αλλά επειδή αναγνωρίζουμε ότι η θέση μας δεν είναι ηθικώς υπερασπίσιμη; Ο τρόπος με τον απαντούμε σ’ αυτό το ερώτημα εξαρτάται από το τρόπο με τον οποίο απαντά προσωπικά ο καθένας από εμάς.”
Βαγγέλης Μήτρου